Deep Research van OpenAI: een nieuwe stap in AI-gedreven onderzoek

Kunstmatige intelligentie ontwikkelt zich razendsnel. OpenAI – bekend van ChatGPT – introduceert nu Deep Research, een baanbrekende AI-functie die fungeert als een digitale onderzoeksassistent. Stel je een AI voor die in tien minuten werk kan verrichten waar een mens vele uren voor nodig heeft​. Dit artikel legt uit wat Deep Research is, hoe het werkt, wanneer en hoe je het kunt gebruiken, en waarom het relevant is voor het onderwijs. We houden het begrijpelijk en praktisch, met voorbeelden om de mogelijkheden te illustreren.

Wat is Deep Research?

Deep Research is een nieuwe functie binnen ChatGPT die speciaal is ontworpen voor diepgaand onderzoek. In plaats van een kort antwoord te geven op basis van zijn training, gaat ChatGPT met Deep Research zelfstandig het web op om informatie te verzamelen. Het is gebouwd op OpenAI’s geavanceerde o3-model, dat geoptimaliseerd is voor web-browsen en data-analyse​. Met andere woorden: Deep Research is een gespecialiseerde AI-agent die autonoom het internet doorzoekt om bronnen te vinden, te lezen en samen te vatten.

Volgens OpenAI kan Deep Research “multi-step research” uitvoeren – het doorloopt meerdere zoek- en analyzestappen – voor complexe vragen​. Het model is in staat om enorme hoeveelheden tekst, afbeeldingen en PDF-bestanden online te doorzoeken, interpreteren en analyseren​. Daarbij levert het een gestructureerd rapport met duidelijke verwijzingen naar de bronnen die het heeft geraadpleegd​. Dit betekent dat je niet alleen een antwoord krijgt, maar ook ziet waar die informatie vandaan komt, wat cruciaal is om de betrouwbaarheid te kunnen controleren.

Kortom, Deep Research gedraagt zich als een persoonlijke onderzoeksassistent. Je geeft een opdracht, en de AI gaat op pad om binnen tientallen websites en documenten de relevante inzichten te verzamelen en te combineren tot één samenhangend geheel. Deze aanpak brengt ChatGPT een stap dichter bij het gedrag van een menselijke onderzoeker en is daarmee een belangrijke mijlpaal op weg naar geavanceerdere AI-systemen.

Hoe werkt Deep Research en wat zijn de belangrijkste kenmerken?

Deep Research werkt anders dan een standaard chatsessie met ChatGPT. Hier zijn de belangrijkste kenmerken en hoe de functie te werk gaat:

• Autonoom internetonderzoek: Zodra je Deep Research inschakelt, kan de AI zelfstandig het web op. Het model zoekt naar relevante informatie, klikt op resultaten, scrolt door pagina’s en leest inhoud alsof het een mens is die op onderzoek uitgaat​. Dit gaat verder dan de vroegere browse-modus van ChatGPT; Deep Research kan meerdere zoekopdrachten na elkaar uitvoeren en zijn koers aanpassen op basis van wat hij tegenkomt.

• Multi-step redenering: Deep Research doorloopt meerdere stappen om een antwoord te formuleren. Het begint vaak met een verkennende zoekslag en kan vervolgens verfijnen. Bijvoorbeeld, als jouw vraag breed is, zal de AI mogelijk eerst om verduidelijking vragen of het onderwerp in stukjes hakken​. Daarna raadpleegt het systematisch verschillende bronnen. In een test kostte een complexe query ongeveer 11 minuten en raadpleegde de AI 25 verschillende bronnen (ruim 100 webpagina’s) om tot een antwoord te komen​. Deze stapsgewijze aanpak – van zoektermen verfijnen tot bronselectie en analyse – zorgt voor een grondige behandeling van de vraag.

• Gestructureerde output: In plaats van een los antwoord, genereert Deep Research een goed gestructureerd rapport. De respons is netjes opgedeeld in secties met kopjes, alinea’s en soms opsommingen​. Dit helpt om de informatie overzichtelijk te presenteren. Ook zonder dat je expliciet om een bepaalde indeling vraagt, zorgt de AI voor een logische opbouw. Zo wordt complexe informatie toegankelijker om te lezen, vergelijkbaar met een beknopte samenvatting of een artikel.

• Bronnen en citaties: Een van de grootste pluspunten is dat Deep Research duidelijke verwijzingen naar bronnen opneemt in de tekst​. Na elke belangrijke bewering of feit zie je een verwijzing (zoals een voetnoot) die aangeeft van welke website of artikel die informatie komt. Dit maakt het eenvoudig om het antwoord te verifiëren en eventueel zelf de originele bronnen te raadplegen. Voor academisch gebruik is dit erg waardevol, omdat het citeren van bronnen essentieel is. OpenAI heeft deze functie bewust ingebouwd om transparantie te bieden en gebruikers te helpen begrijpen waar de kennis vandaan komt​.

• Brede media-analyse: Deep Research beperkt zich niet tot platte tekst. Het systeem kan ook afbeeldingen en PDF-documenten op internet interpreteren​. Stel dat er een grafiek of tabel in een online artikel staat – de AI kan die informatie meenemen in zijn analyse. Daarnaast kun je zelf bestanden aan de chat toevoegen: bijvoorbeeld een PDF met onderzoeksresultaten of een spreadsheet. Deep Research begrijpt deze bijlagen steeds beter en betrekt ze in het onderzoek​. Het kan zelfs code (in een sandbox) uitvoeren om data te analyseren of berekeningen te maken​. Dit betekent dat de AI bijvoorbeeld een dataset kan doornemen en statistieken kan berekenen als onderdeel van het onderzoek.

• Visuele elementen in rapporten: Een nieuwe mogelijkheid is dat de AI afbeeldingen kan opnemen in de output, voorzien van bijschrift en bronvermelding​. Dit is handig wanneer een plaatje meer zegt dan woorden, bijvoorbeeld een grafiek of een schematische weergave van informatie. Zo wordt het eindrapport niet alleen tekstueel maar ook visueel informatief – iets wat van pas kan komen in presentaties of gewoon om het resultaat aantrekkelijker te maken.

• Beperkingen en aandachtspunten: Ondanks de kracht van Deep Research zijn er enkele beperkingen. Ten eerste kost een dergelijke grondige aanpak meer tijd dan een gewoon ChatGPT-antwoord; het kan enkele minuten duren voordat je reactie er is, zeker bij complexe taken​. Bovendien heeft OpenAI een maandelijkse limiet ingesteld op het aantal Deep Research-opdrachten dat je kunt doen, juist omdat elke sessie zoveel bronnen en rekenkracht vergt. Voor de meeste gebruikers (Plus, Team, Edu, Enterprise) geldt momenteel een limiet van 10 Deep Research-queries per maand​. Alleen ChatGPT Pro-gebruikers (een duurdere abonnementsvorm) krijgen er meer: recent is dat maximum verhoogd van 100 naar 120 opdrachten per maand​. Daarnaast blijft voorzichtigheid geboden bij de output. Hoewel Deep Research zijn best doet om accurate informatie te geven, kunnen er fouten of verouderde gegevens insluipen, zoals onafhankelijke tests hebben aangetoond​. Het is dus verstandig om de gegeven bronnen te checken als de juistheid van de informatie cruciaal is.

Wanneer en hoe kun je Deep Research gebruiken?

Beschikbaarheid en toegang

Deep Research is een gloednieuwe functie die begin 2025 is gelanceerd. In eerste instantie was het exclusief beschikbaar voor zogeheten ChatGPT Pro-gebruikers – dat zijn gebruikers met een hoogwaardig abonnement van rond de $200 per maand​. Na een testperiode heeft OpenAI de functie echter breder uitgerold. Sinds februari 2025 kunnen alle betalende ChatGPT-gebruikers ermee aan de slag​. Dit betekent dat als je een ChatGPT Plus-abonnement hebt (ca. €20 per maand), je nu toegang hebt tot Deep Research​. Ook gebruikers van ChatGPT Team (voor teams/bedrijven), ChatGPT Enterprise (voor grote organisaties) en ChatGPT Edu (speciaal voor onderwijsinstellingen) hebben de functie standaard tot hun beschikking​. Voor gratis gebruikers is Deep Research vooralsnog niet beschikbaar – het vergt een betaalde tier vanwege de intensieve rekenkracht en de live webtoegang die nodig is.

Het is goed om te beseffen dat de bredere beschikbaarheid gepaard gaat met bovengenoemde limieten. Je Deep Research-tegoed (bijv. 10 opdrachten per maand voor Plus) wordt meestal elke maand vernieuwd. Daarmee wil OpenAI er waarschijnlijk voor zorgen dat de infrastructuur niet overbelast raakt en dat gebruikers hun Deep Research-opdrachten bewaren voor wanneer ze echt nodig zijn.

Stappen om Deep Research te gebruiken

Heb je toegang tot Deep Research? Dan kun je het als volgt inzetten in de ChatGPT-omgeving:

1. Open ChatGPT (webinterface): Ga naar chat.openai.com en log in met je account. Zorg dat je account de juiste rechten heeft (Plus, Edu, etc.). (Let op: Momenteel is Deep Research vooral beschikbaar via de desktop/web versie van ChatGPT​, mogelijk werkt het nog niet in de mobiele app.)
2. Selecteer Deep Research modus: In het chatscherm kun je normaal gesproken het model kiezen (bijvoorbeeld GPT-4). Als je toegang hebt, zie je een optie voor “Deep Research” in de model- of moduskeuze. Kies deze voordat je je vraag stelt.
3. Voer je onderzoeksopdracht in: Type een duidelijke, beschrijvende prompt of vraag. Wees zo specifiek mogelijk over wat je wilt weten. Bijvoorbeeld: “Geef een uitgebreid overzicht van de economische oorzaken van de Franse Revolutie, met verwijzing naar historische bronnen.” Als je vraag erg breed is, bestaat de kans dat de AI een vervolgvraag stelt om het bereik te verduidelijken of in te perken – dit is normaal en helpt om gerichter te werken.
4. Voeg optioneel bestanden toe: Heb je zelf relevante documenten die je wilt laten meenemen? Bijvoorbeeld een PDF-rapport, een dataset (CSV/Excel) of een onderzoeksartikel dat je hebt gedownload. Je kunt deze uploaden in de chat (er is een paperclip-icoon voor bijlagen). Deep Research zal deze bestanden dan betrekken bij het onderzoek​, wat handig is als je al wat materiaal hebt verzameld.
5. Start de opdracht en wacht: Klik op verzenden. Nu begint Deep Research zijn werk. Je zult in de interface kunnen volgen wat de agent doet – vaak zie je aan de zijkant of onderkant van het scherm meldingen van zoekacties en welke bronnen worden bekeken. Dit proces kan enkele minuten duren, afhankelijk van de complexiteit van je vraag. Heb geduld; de AI moet immers veel lezen en verwerken.
6. Ontvang het rapport: Zodra Deep Research klaar is, verschijnt het antwoord in de chat. Je krijgt een uitgebreid, gestructureerd antwoord met kopjes, lijsten en andere opmaak, inclusief de referenties naar bronnen direct in de tekst. Je kunt nu het antwoord doornemen. Als je meer details wilt over een onderdeel, kun je doorvragen of een nieuwe Deep Research-query starten (houd wel je maandelijkse limiet in de gaten).
7. Controleer en gebruik de info: Bekijk de bronnen die zijn gegeven door op de citaties te klikken. Dit opent de oorspronkelijke webpagina of het document, zodat je zelf kunt verifiëren of de inhoud juist is overgenomen en of er wellicht nog meer nuttigs op die pagina staat. Hierna kun je de informatie gebruiken voor je doel – of dat nu een verslag, presentatie, artikel of gewoon om je eigen kennis te vergroten is.

Deze procedure maakt Deep Research gebruiksvriendelijk. Je hoeft geen ingewikkelde handelingen te verrichten; de AI doet het zware werk. Belangrijk: gebruik Deep Research vooral wanneer je echt dieper in een onderwerp moet duiken. Voor simpele vragen of alledaagse zoekopdrachten is het vaak sneller om het gewone ChatGPT-antwoord of een zoekmachine te gebruiken. Deep Research komt het best tot zijn recht bij complexere kwesties waarbij je normaal gesproken meerdere tabs zou openen en lange artikelen zou moeten doorspitten.

Deep Research in het onderwijs: relevantie en toepassingen

Deep Research is niet alleen een handige tool voor professionals en zakelijke gebruikers, maar heeft ook veel potentie in het onderwijs. OpenAI heeft dit zelf onderkend door een speciale ChatGPT Edu-versie aan te bieden aan onderwijsinstellingen, waarin Deep Research is inbegrepen​. Hieronder bespreken we waarom deze AI-functie relevant is voor studenten en docenten, en hoe hij in de onderwijspraktijk kan worden toegepast.

Sneller en grondiger studeren en onderzoeken

Studenten besteden vaak veel tijd aan literatuuronderzoek. Of het nu gaat om een scriptie, werkstuk of presentatie, een groot deel van de tijd gaat zitten in het vinden van betrouwbare bronnen en het begrijpen van de kern daarvan. Deep Research kan dit proces aanzienlijk versnellen. Stel een student moet een verslag schrijven over klimaatverandering en energiebeleid. In plaats van urenlang Google af te speuren naar artikelen en rapporten, kan hij Deep Research vragen om een overzicht te geven van recente ontwikkelingen in hernieuwbare energie en klimaatbeleid, voorzien van bronnen. De AI zal dan bijvoorbeeld belangrijke rapporten van organisaties als de VN, wetenschappelijke artikelen en nieuwsanalyses vinden en samenvatten, met directe referenties. De student krijgt binnen afzienbare tijd een breed beeld van het onderwerp en een lijst van kwalitatieve bronnen om verder te lezen.

Het grote voordeel is dat citaties al zijn meegeleverd. Dit maakt het voor de student makkelijker om de informatie in het verslag te verwerken met correcte bronvermelding, en het dwingt ook tot een stukje bronkritiek: de bronnen liggen letterlijk voor het oprapen, dus de student kan (en hoort) ze zelf na te kijken. Hierdoor kan Deep Research helpen bij het aanleren van informatievaardigheden: studenten leren wat goede bronnen zijn en hoe informatie te verifieren, terwijl ze ondersteund worden door de AI.

Bovendien kunnen studenten via Deep Research toegang krijgen tot informatie die misschien buiten hun directe vakgebied valt. Een biologie-student die bijvoorbeeld iets moet schrijven over de historische context van een ontdekking, kan de AI inschakelen om de geschiedenis daaromheen te onderzoeken. Zo overbrug je makkelijk verschillende vakgebieden. En taalbarrières worden kleiner: Deep Research kan informatie uit bijvoorbeeld Engelstalige bronnen halen en in het Nederlands samenvatten (als je de vraag in het Nederlands stelt), wat handig is voor studenten die niet zo vaardig zijn in andere talen.

Ondersteuning voor docenten en onderzoekers

Ook docenten en academische onderzoekers kunnen baat hebben bij Deep Research. Voor docenten biedt het een manier om snel lesmateriaal of achtergrondinformatie te verzamelen. Denk aan een docent geschiedenis die les geeft over een gebeurtenis waar hij zelf niet in gespecialiseerd is – met Deep Research kan hij in korte tijd een feitelijk kloppend verhaal met bronnen krijgen, dat als basis dient voor zijn lesvoorbereiding. Omdat de AI bronnen citeert, kan de docent die nader bekijken en beoordelen of ze geschikt zijn voor gebruik in de les. Dit kan vooral nuttig zijn om up-to-date te blijven; bijvoorbeeld nieuwe ontwikkelingen in de didactiek of een samenvatting van zeer recent onderzoek kan de AI verzamelen uit vakbladen en blogs, zonder dat de docent zelf al die abonnementen of feeds hoeft bij te houden.

Voor onderzoekers (bijvoorbeeld aan universiteiten) kan Deep Research dienen als een snel verkenningsinstrument. In de beginfase van een onderzoek kun je de AI vragen om een literatuurstudie te doen naar een bepaald onderwerp. Uiteraard zal dit geen vervanging zijn van een grondige eigen literatuurstudie, maar het kan wel dienen om niets over het hoofd te zien. De AI zou bijvoorbeeld relevante papers kunnen opsporen die je anders gemist had. Wel is voorzichtigheid geboden: academici merkten op dat Deep Research soms onnauwkeurigheden of gemiste details vertoont​. Daarom kan een onderzoeker het beste de AI-output zien als een handige eerste sweep, waarna ze zelf de belangrijkste artikelen uitvoerig lezen. Toch betekent dit een enorme tijdwinst, zeker bij brede zoekvragen.

Aandachtspunten bij gebruik in het onderwijs

Nieuwe technologie brengt niet alleen kansen, maar ook uitdagingen. Veel onderwijsprofessionals zijn enthousiast over de mogelijkheden van AI zoals Deep Research, maar maken zich ook zorgen​. Zo rijst de vraag: als een AI in staat is om iets te produceren dat de kwaliteit van een gemiddeld studentverslag benadert, wat betekent dit dan voor leerdoelen zoals kritisch denken en onderzoeksvaardigheden?

Het antwoord ligt waarschijnlijk in hoe we de tool inzetten. Deep Research kan gezien worden als een krachtige ondersteuning, maar niet als vervanging van eigen denkwerk. Studenten doen er goed aan om de AI-resultaten te gebruiken als startpunt: het geeft hen een vliegende start met informatie en bronnen, maar vervolgens moeten ze die informatie zelf beoordelen, organiseren en er hun eigen inzichten aan toevoegen. Docenten kunnen hierbij begeleiden door bijvoorbeeld opdrachten te geven waarbij studenten de output van Deep Research moeten vergelijken met zelf gevonden bronnen, of de AI om verantwoording moeten vragen (“Leg uit waarom bron X betrouwbaar is”). Zo leren studenten om niet klakkeloos de AI te vertrouwen, maar het te gebruiken als één van de tools in hun gereedschapskist.

Een ander aandachtspunt is eerlijk gebruik. Net als bij eerdere AI-tools (zoals gewone ChatGPT) is het van belang dat studenten duidelijk zijn over het gebruik ervan. Plagiaatregels en academische integriteit zijn van toepassing: als een student hele passages uit het Deep Research-antwoord overneemt, moet dat eigenlijk gezien worden als overnemen van andermans werk. Echter, omdat de AI de bronnen geeft, kan de student die informatie herschrijven en correct citeren – wat juist een goede academische praktijk is. Onderwijsinstellingen zullen waarschijnlijk richtlijnen opstellen voor het gebruik van AI bij studieopdrachten, om ervoor te zorgen dat leren centraal blijft staan.

Toekomstperspectief

Dat OpenAI Deep Research ook aan ChatGPT Edu heeft toegevoegd, laat zien dat men verwacht dat AI-ondersteund onderzoek een plek krijgt in de academische wereld​. Mogelijk zullen in de nabije toekomst duizenden studenten toegang hebben tot deze technologie via hun universiteit. Dit kan het onderwijslandschap veranderen: kennis vergaren gaat sneller, waardoor er meer ruimte komt om die kennis te verwerken en toe te passen. Het zou bijvoorbeeld meer nadruk kunnen leggen op projectmatig werken en kritisch analyseren, omdat de feitelijke zoektocht minder tijd kost.

Tegelijk zullen docenten nieuwe manieren vinden om dergelijke tools in te bedden in hun lespraktijk – van het samen laten evalueren van AI-gegenereerde samenvattingen tot het vergelijken van AI-bronnen met traditionele bronnen. In zekere zin kan Deep Research ook dienen als groot gelijkmaker: niet elke student heeft dezelfde onderzoeksvaardigheden of taalvaardigheden, maar met AI-hulp kan iedereen een degelijke eerste inventarisatie maken van wat er over een onderwerp bekend is. Daarna kan elk individu zich richten op de inhoud en het vormen van een eigen mening of conclusie, wat uiteindelijk het doel is van onderwijs.

Conclusie

Deep Research van OpenAI markeert een belangrijke stap in de evolutie van AI-tools. Het geeft ChatGPT de mogelijkheid om echt op onderzoek uit te gaan: autonoom informatie vergaren, analyseren en presenteren met bronnen erbij. Voor een brede groep gebruikers – van zakelijke professionals tot nieuwsgierige consumenten, en zeker ook in het onderwijs – opent dit nieuwe deuren. Een taak als informatie verzamelen die voorheen uren of dagen vergde, kan nu in minuten gebeuren met behulp van deze AI-agent​.

Tegelijk is het duidelijk dat we zo’n krachtig hulpmiddel wijs moeten inzetten. De rol van de mens verschuift meer naar het formuleren van de juiste vragen en het interpreteren van de antwoorden. In het onderwijs kan Deep Research dienen als versneller van leren, mits studenten en docenten het gebruiken om verder te komen dan ze zonder AI zouden kunnen. Door kritisch te blijven en AI-output te combineren met menselijke expertise, kunnen we het beste halen uit deze ontwikkeling.

Deep Research is daarmee een veelbelovende innovatie. Het maakt niet alleen ons leven makkelijker door snel betrouwbare informatie te leveren, maar stimuleert ons ook om na te denken over wat we met die informatie doen. Zoals altijd bij nieuwe technologie zal de waarde uiteindelijk bepaald worden door hoe we er gebruik van maken. Eén ding is zeker: de manier waarop we onderzoek doen en kennis vergaren, zal dankzij AI-tools als Deep Research voorgoed veranderen – hopelijk ten goede van iedereen die wil leren en ontdekken.